Zoemen in Schatkist editie 3

Er is een duidelijk verschil tussen het woord zoemen en het werkwoord lezen. Zoemen betekent gewoon “met verlengde klankwaarde”. Het is niet omdat zoemen aan bod komt dat kinderen dus gaan lezen. Dat is een belangrijk onderscheid. Je kan zoemen gebruiken puur auditief zonder schriftbeeld en dat doen we in schatkist. Je kan zoemen ook gebruiken bij het lezen. Dat doen we in Veilig leren lezen, tenzij als strategie voor lezende kleuters. De verwarring bestaat er dus in dat leerkrachten van zodra ze zoemen zien denken aan lezen terwijl het een werkwijze is en niet a priori de handeling (zeggen of lezen) bepaalt. Wat ook nog een puntje is: het is niet de bedoeling in schatkist om na het zoemend zeggen ook het schriftbeeld te tonen en dan zoemend te lezen. Lezen wil je pas inzetten als kinderen echt kunnen lezen (dus letters ook in nieuwe combinaties kunnen lezen).

Leren lezen is een technische vaardigheid die in groep 3 aan de orde komt. In Schatkist Editie 3 leren we kinderen bewust niet lezen. Onderzoek en praktijkervaringen laten zien dat het geen goede zaak is om deze vaardigheid in groep 2 expliciet te willen trainen. Er zijn immers heel wat andere leerlijnen in groep 2 die minstens even belangrijk zijn, zoals mondelinge taalvaardigheid met begrijpend luisteren en woordenschat, verhaaloriëntatie en verhaalanalyse: allemaal zaken die het begrijpend lezen positief versterken. Daarnaast is het erg belangrijk om kinderen gestructureerd en spelenderwijs vaardigheden aan te reiken die een hele sterke samenhang laten zien met technisch lezen en spelling, namelijk fonologische vaardigheden en fonologisch bewustzijn. Die vaardigheden krijgen daarom ook ruime aandacht in de routines rond de letter en op taaltocht, volledig in doorgaande lijn met Veilig leren lezen, kimversie in groep 3.

De strategie van “zoemend lezen” is dus niet aan de orde in groep 1 en 2. Wat wel essentieel is in de voorbereiding voor technisch lezen, is fonemisch bewustzijn, de vaardigheid om afzonderlijke klanken in een woord te horen en ze te benoemen. Hiervoor is “zoemend zeggen” een belangrijke strategie. Door het verlengd uitspreken van woorden, worden klanken duidelijk ‘hoorbaarder’ voor kinderen, wat het makkelijker maakt om de klanken te benoemen. Activiteiten bij de routine rond de letter zijn zo opgebouwd dat kinderen door woorden  zoemend te zeggen, zelf de klanken in woorden gaan horen en tot fonemisch bewustzijn of klankbewustzijn te komen. Rekken ze bijv. aaaap dan is het makkelijker om “p” als aparte klank te ontdekken. Omgekeerd kan de leerkracht een woord zoemend zeggen en kan kind het woord dan nazeggen en de afzonderlijke klanken benoemen. Het zoemend zeggen is dus een hulpmiddel bij het verwerven van fonemisch bewustzijn en de auditieve analyse. Zoemend zeggen is in feite een tussenstadium bij het analyseren van woorden.Hier komen geen schriftbeelden van woorden bij te pas. Het zoemend lezen,  daarentegen, is een strategie bij het lezen.

Zodra kinderen zelf spontaan teken-klankkoppelingen verwerven; en zelf tot lezen komen van woorden waarin die letters in nieuwe combinaties voorkomen, dan spreken we van lezende kleuters. Voor deze kleuters  kunt u wel met zoemend lezen werken. Stimuleer hen te lezen met een correct startgedrag waarbij ze de mondstand klaarzetten en de klanken aanhouden zodat ze in elkaar overvloeien zonder te hakken; dus zoemend gaan lezen. Voor deze kleuters, kan u na het verkennen van de klanken in het woord via zoemend zeggen, het overeenkomstige schriftbeeld van het woord laten zien. Dit woord kunnen ze dan lezen met de strategie van zoemend lezen. Het is essentieel dat u ook voor deze lezende kleuters het fonemisch bewustzijn en auditieve analyse verder blijft oefenen aan de hand van zoemend zeggen en hakken. Deze vaardigheden zijn namelijk belangrijk voor de verdere ontwikkeling van het technisch lezen en spelling.